W dzisiejszych czasach wzrok jest mocno eksploatowanym zmysłem. Wiele godzin spędzanych przed ekranem komputera, korzystanie ze smartfona, brak czasu na odpoczynek, a do tego wszechobecny stres mogą negatywnie wpływać na narząd wzroku. Wpływ stresu na organizm człowieka jest powszechnie znany, warto wiedzieć, że oddziałuje on także na wzrok. Czy jest możliwe gorsze widzenie przez stres? Jakie są zaburzenia widzenia od stresu?
Czym jest stres?
Stres jest procesem, w którym czynniki środowiskowe zagrażają lub naruszają równowagę organizmu i za pomocą którego organizm reaguje na zagrożenie. Czynniki wywołujące reakcję stresową nazywamy stresorami. Pojęcie stresu na stałe weszło do potocznego języka, a stres stał się nieodłączną częścią naszego życia i towarzyszy nam w wielu jego aspektach. Nie da się całkowicie go wyeliminować. Można unikać pewnych stresorów lub wypracować strategie radzenia sobie ze stresem, ponieważ przewlekłe napięcie może mieć negatywne konsekwencje zdrowotne.
Wpływ stresu na organizm człowieka
Stres jest częścią naszego życia. W wyniku reakcji organizmu na stres następuje aktywacja układu współczulnego oraz produkowane są hormony: kortyzol i adrenalina, które wpływają na wiele układów. Wspomniane hormony powodują m.in. zwiększenie tętna, przyspieszenie oddechu i napięcie mięśni. Reakcja organizmu na stres to reakcja walki lub ucieczki. To mechanizm, który ma zapewnić nam gotowość do zmierzenia się z pojawiającymi się zagrożeniami. Stres umożliwia nam zareagowanie na niebezpieczeństwo. Jednak ciągły stres i utrzymujący się podwyższony poziom kortyzolu negatywnie wpływają na mózg (a także na narząd wzroku) z powodu braku równowagi autonomicznego układu nerwowego (dominacja układu współczulnego). Długotrwały, silny stres może prowadzić np. do rozwoju chorób ogólnoustrojowych czy problemów ze snem. A jak taki stan wpływa na wzrok?
Stres a wzrok
Reakcja organizmu na stres przejawia się także w narządzie wzroku. Stres aktywuje układ współczulny powodując rozszerzenie źrenic. To naturalny proces pozwalający na większy dopływ światła do siatkówki, co ma zapewnić lepszą widoczność obrazów - jest to istotne, aby szybciej dostrzec zagrożenie i na nie zareagować (walka lub ucieczka). W dłuższej perspektywie czasu rozszerzenie źrenic nie jest korzystne, może utrudniać odpływ cieczy wodnistej z oka oraz prowadzić do nadwrażliwości na światło.
Stres, zwłaszcza przewlekły, wpływa na krążenie krwi i dopływ krwi do oczu. Obkurczenie drobnych naczyń krwionośnych wpływa na obniżenie przepływu krwi w tętniczkach do siatkówki i nerwu wzrokowego, co w efekcie może prowadzić do zaburzenia odżywienia struktur oka.
W reakcji organizmu na stres następuje podwyższenie ciśnienia wewnątrzgałkowego, co może przyczynić się do uszkodzenia nerwu wzrokowego.
Dominacja układu współczulnego w autonomicznym układzie nerwowym zmniejsza aktywność gruczołów, w tym także gruczołu łzowego. To powoduje zmniejszone wydzielanie łez, co może, w dłuższej perspektywie prowadzić do rozwoju lub nasilić występujące już objawy suchego oka.
Zaburzenia widzenia od stresu
Długotrwale występujący stres ma negatywny wpływ na stan naszego wzroku i może sprzyjać rozwojowi chorób oczu. Silny stres może też prowadzić do pojawienia się różnych objawów. Zaburzenia widzenia od stresu to:
- przejściowa utrata widzenia w jednym lub obu oczach
- zamazane widzenie i zmiany ostrości wzroku
- zawężenie pola widzenia, tzw. widzenie tunelowe (utrata widzenia peryferyjnego)
- podwójne widzenie
- nadwrażliwość na światło
- zaburzenia widzenia barwnego
Gorsze widzenie przez stres może wystąpić u dorosłych, ale też u dzieci i młodzieży. Trudna sytuacja w domu czy kłopoty w szkole może objawić się właśnie w narządzie wzroku.
Syndrom Streffa - jak stres wpływa na zaburzenia widzenia
Syndrom Streffa to zaburzenie widzenia pojawiające się w wyniku silnego stresu, częściej pojawia się u dzieci i młodzieży mających trudności w zachowaniu i nauce. Może być spowodowany napięciem emocjonalnym wynikającym z otoczenia dziecka, zaniedbania, niskiej samooceny. Wyniki badań nie wskazują na występowanie chorób oczu lub wysokiej wady wzroku, a mimo to występują objawy pogorszenia widzenia. Pojawia się podejrzenie symulowania przez dziecko, a to stres psychiczny objawia się funkcjonalną zmianą widzenia. Gorsze widzenie w wyniku stresu w tym przypadku obejmuje: obniżenie ostrości wzroku na daleką i bliską odległość, pogorszenie widzenia przestrzennego, zaburzenia widzenia barwnego oraz zawężenie pola widzenia. U pacjentów stwierdza się brak wady wzroku lub niewielką wadę plusową (nadwzroczność) oraz brak poprawy widzenia przy zmianie mocy soczewek przed oczami. Leczenie syndromu Streffa obejmuje wprowadzenie korekcji plusowej do bliskiej odległości oraz trening wzrokowy (terapia widzenia).
Stres jako przyczyna i skutek zaburzeń widzenia
Zależność stres a wzrok jest złożona. Obejmuje nie tylko zaburzenia widzenia od stresu. Ale także odwrotną sytuacja. Zdiagnozowane choroby oczu czy pojawiająca się utrata się utrata widzenia mogą być stresorami. Pogorszenie widzenia w wyniku uszkodzenia siatkówki, nerwu wzrokowego czy mózgu wpływa na funkcjonowanie w codziennym życiu, np. utrudnia poruszanie czy rozpoznawanie twarzy. Utrata widzenia w wyniku poważnych schorzeń oczu jest zazwyczaj nieodwracalna i może postępować. Wywołuje to niepokój u pacjenta, stąd uważa się, że problemy ze wzrokiem są czynnikiem wywołującym stres. Przedłużające się napięcie i długotrwale podwyższony poziom kortyzolu jest z kolei, jak wspomniano wcześniej, przyczyną pogorszenia widzenia. W takim przypadku mamy do czynienia ze spiralą stresu. Uważa się, że długotrwały stres może przyspieszać postępowanie utraty widzenia w występujących u pacjenta chorobach okulistycznych, np. w jaskrze.
Jak leczyć zaburzenia widzenia od stresu?
Wspomniane wcześniej zaburzenia widzenia od stresu, np. zamazane widzenie czy zawężenie pola widzenia są zazwyczaj przejściowe. Czasami w celu ich wyeliminowania pomocna może być terapia widzenia. Ważne jest także kompleksowe badanie narządu wzroku, aby wykluczyć inne schorzenia, gdyż objawy zaburzenia widzenia od stresu są niespecyficzne i mogą świadczyć także o występowaniu wady wzroku, zaburzeń akomodacji i widzenia obuocznego czy chorób oczu. Postępowanie w przypadku gorszego widzenia od stresu polega na eliminacji czynników stresowych lub znalezieniu sposobów radzenia sobie ze stresem. Czasem pomocna może być psychoterapia.
Jak radzić sobie ze stresem?
Stres jest częścią naszego życia. Wpływ stresu na organizm człowieka jest niezaprzeczalny. Ważne, aby znaleźć sposoby radzenia sobie z pojawiającym się napięciem i złagodzić reakcje organizmu na stres. W zniwelowaniu napięcia mogą pomóc: medytacja, ćwiczenia oddechowe, aktywność fizyczna, zdrowe odżywianie czy odpowiednia ilość snu. Każda osoba ma inną reakcję organizmu na stres i w inny sposób może sobie z nim radzić.
Stresujące sytuacje mają także negatywny wpływ na wzrok. Mogą powodować wystąpienie różnych zaburzeń widzenia od stresu. Poprzez wymienione w artykule czynniki, silny stres prawdopodobnie przyczynia się do rozwoju chorób oczu, takich jak jaskra, neuropatia czy zespół suchego oka. Poza redukcją stresu, warto zadbać o oczy, żeby zapewnić sobie dobre widzenie przez całe życie. Do profilaktycznych działań pozytywnie wpływających na narząd wzroku zaliczamy regularne kontrolne badania okulistyczne i optometryczne, higienę pracy wzrokowej oraz dietę dobrą dla oczu. Ciekawym rozwiązaniem są także ćwiczenia rozluźniające wzrok. Regularne ich wykonywanie umożliwia skuteczne rozluźnienie mięśni otaczających gałkę oczną - sprawdź jak ćwiczyć wzrok.
Bibliografia:
1. Grygorczuk Agnieszka, Pojęcie stresu w medycynie i psychologii, Psychiatria 2008;5(3):111-115
2. https://www.aao.org/eye-health/tips-prevention/anxiety-stress-dry-eye-glaucoma-iop
3. https://www.stress.org/how-stress-affects-your-vision
4. Muller E., Role of optometry in the management of vision and ocular health of patients with mental and emotional disturbance: part 1, Optom Vis Perf 2017;5: 228–237
5. Baker M. T., Navigating the Differential Diagnoses of Possible Malingerers within the Paediatric Population https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/08164622.2023.2244984
6. Sabel BA, Wang J, Cárdenas-Morales L, Faiq M, Heim C., Mental stress as consequence and cause of vision loss: the dawn of psychosomatic ophthalmology for preventive and personalized medicine https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5972137/
